Ngừng tim ngoại viện (out-of-hospital cardiac arrest) là một tình trạng y tế khẩn cấp nguy hiểm, đang ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Đây là mối đe dọa âm thầm đối với sức khỏe cộng đồng, kể cả những người tưởng chừng khỏe mạnh. Hiểu biết về tình trạng này cùng các biện pháp bảo vệ sức khỏe tim mạch là điều cần thiết để giảm thiểu rủi ro và cứu sống nhiều người hơn.
Ngừng Tim Ngoại Viện Là Gì?
Ngừng tim ngoại viện xảy ra khi tim đột ngột mất khả năng bơm máu, khiến máu không thể lưu thông để nuôi dưỡng các cơ quan quan trọng, đặc biệt là não. Theo ThS.BS Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, nếu không được cấp cứu kịp thời trong vòng 3-5 phút, người bệnh có nguy cơ tử vong cao do thiếu oxy lên não. Tình trạng này thường xảy ra bất ngờ, ngoài môi trường bệnh viện, khiến việc xử lý trở nên khó khăn hơn.
Nguyên Nhân Gây Ngừng Tim Ngoại Viện
Ngừng tim ngoại viện có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu liên quan đến các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn hoặc tổn thương mạch máu. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
-
Nhồi máu cơ tim: Đây là nguyên nhân hàng đầu, xảy ra khi mảng xơ vữa trong động mạch vành nứt vỡ, hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn dòng máu nuôi tim. Điều này dẫn đến hoại tử cơ tim, gây rối loạn nhịp tim hoặc ngừng tim đột ngột.
-
Rối loạn nhịp tim ác tính: Các tình trạng như rung thất hoặc nhịp nhanh thất có thể khiến tim hoạt động bất thường, dẫn đến ngừng tim.
-
Các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn: Hẹp mạch vành, phì đại cơ tim, hoặc các rối loạn tim mạch khác có thể là yếu tố nguy cơ.
-
Yếu tố khác: Các nguyên nhân không liên quan trực tiếp đến tim như chấn thương, ngạt, hoặc rối loạn điện giải cũng có thể gây ngừng tim.
Đáng lo ngại, tình trạng ngừng tim ngoại viện đang có xu hướng trẻ hóa, ảnh hưởng đến cả những người trẻ tuổi do lối sống không lành mạnh và thiếu kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Dấu Hiệu Nhận Biết và Hành Động Khi Gặp Ngừng Tim Ngoại Viện
Nhận Biết Dấu Hiệu
Để kịp thời xử lý, việc nhận biết các triệu chứng báo hiệu nguy cơ ngừng tim là rất quan trọng. Một số dấu hiệu bất thường cần lưu ý bao gồm:
-
Đau ngực: Cảm giác đau hoặc tức ngực kéo dài, có thể lan ra vai, cánh tay, hoặc hàm.
-
Khó thở: Hụt hơi, thở gấp ngay cả khi không vận động mạnh.
-
Đánh trống ngực: Nhịp tim bất thường, cảm giác tim đập nhanh hoặc bỏ nhịp.
-
Ngất xỉu: Mất ý thức đột ngột, không có nguyên nhân rõ ràng.
-
Mệt mỏi vô cớ: Cảm giác kiệt sức bất thường, không giải thích được.
Khi gặp các triệu chứng này, cần đến bệnh viện ngay lập tức để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Phát hiện sớm các vấn đề như rối loạn nhịp tim, hẹp mạch vành, hoặc phì đại cơ tim có thể ngăn chặn những ca ngừng tim đáng tiếc.
Ngừng tim ngoại viện – Mối nguy hiểm âm thầm đang ngày càng trẻ hoá
Hành Động Khi Gặp Người Ngừng Tim
Nếu chứng kiến một người bị ngừng tim (mất ý thức, không thở hoặc thở ngáp), cần thực hiện ngay các bước sau:
-
Kiểm tra an toàn: Đảm bảo môi trường xung quanh an toàn cho cả người cứu và nạn nhân.
-
Gọi cấp cứu: Liên hệ ngay số cấp cứu 115 hoặc nhờ người xung quanh gọi giúp.
-
Thực hiện hồi sức tim phổi (CPR):
-
Đặt hai tay chồng lên nhau ở giữa ngực nạn nhân, ép ngực mạnh và đều với tần số 100-120 lần/phút.
-
Để ngực nở hoàn toàn giữa các lần ép.
-
-
Sử dụng máy sốc tim tự động (AED): Nếu có sẵn, làm theo hướng dẫn của máy để khôi phục nhịp tim.
Hành động nhanh chóng và chính xác trong những phút đầu tiên có thể tăng cơ hội sống sót cho người bệnh.
Bảo Vệ Sức Khỏe Tim Mạch: Phòng Ngừa Là Chìa Khóa
Để giảm nguy cơ ngừng tim ngoại viện và các bệnh lý tim mạch, mỗi người cần chủ động thay đổi lối sống và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Dưới đây là những biện pháp thiết thực:
1. Duy Trì Lối Sống Lành Mạnh
-
Chế độ ăn uống cân bằng: Hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa, cholesterol, và muối. Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi.
-
Tập thể dục đều đặn: Tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần với các bài tập như đi bộ, chạy bộ, hoặc yoga để tăng cường sức khỏe tim mạch.
-
Kiểm soát căng thẳng: Thực hành thiền, hít thở sâu, hoặc tham gia các hoạt động thư giãn để giảm áp lực tâm lý.
-
Tránh thuốc lá và rượu bia: Hút thuốc và uống rượu quá mức làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và rối loạn nhịp tim.
2. Quản Lý Các Yếu Tố Nguy Cơ
-
Kiểm soát huyết áp và cholesterol: Theo dõi huyết áp và mức cholesterol định kỳ, tuân thủ điều trị nếu được bác sĩ chỉ định.
-
Quản lý bệnh tiểu đường: Nếu mắc tiểu đường, cần kiểm soát đường huyết chặt chẽ để tránh tổn thương mạch máu.
-
Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng áp lực lên tim và mạch máu.
3. Tầm Soát Sức Khỏe Định Kỳ
-
Thực hiện các xét nghiệm tim mạch như điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim, hoặc kiểm tra mỡ máu để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.
-
Đặc biệt, những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch hoặc có các yếu tố nguy cơ (hút thuốc, béo phì, tiểu đường) cần kiểm tra thường xuyên hơn.
4. Trang Bị Kiến Thức Cấp Cứu
-
Tham gia các khóa học sơ cứu để nắm vững kỹ thuật CPR và sử dụng AED.
-
Khuyến khích cộng đồng lắp đặt AED tại các nơi công cộng như trường học, trung tâm thương mại, hoặc khu dân cư.
Ngừng tim ngoại viện là một mối nguy hiểm chết người, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và xử lý nếu chúng ta có kiến thức và hành động kịp thời. Bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ, và trang bị kỹ năng cấp cứu, mỗi người không chỉ bảo vệ sức khỏe tim mạch của bản thân mà còn góp phần cứu sống những người xung quanh. Hãy hành động ngay hôm nay để trái tim luôn khỏe mạnh!
